KULAKTA SIVI TOPLANMASI (SERÖZ OTİTİS MEDİA)
SERÖZ OTİTİS MEDİA (SOM) NEDİR?
Akut enfeksiyon bulguları olmadan sağlam kulak zarı arkasında orta kulak boşluğunda sıvı toplanmasıdır.
Bu sıvı, genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonunu takiben orta kulakta birikebilir.
SOM genellikle kendi kendini sınırlar, yani sıvı genellikle 4 ila 6 hafta içinde kendi kendine düzelir. Ancak bazı durumlarda sıvı daha uzun süre kalabilir ve işitmede bir azalmaya neden olabilir.
SOM, 6 yaşından küçük çocuklarda daha sık görülür ve kızlardan çok erkekleri etkiler. Durum sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür ve işitme kaybı haricinde bir bulgu vermediğinden (kulak ağrısı veya ateş gibi) tanısı atlanabilir.
Kulakta Sıvı Toplanmasının Sebepleri
SOM genellikle östaki borusunun, yani orta kulağı geniz bölgesine bağlayan kanalın iyi çalışamamasının bir sonucudur. Östaki borusu, çevre havası ile orta kulak arasındaki basıncı eşitlemeye yardımcı olur.
Bu tüp düzgün çalışmadığında, sıvının orta kulaktan normal şekilde akması engellenerek kulak zarının arkasında sıvı birikmesi ortaya çıkar.
Östaki borusunun düzgün çalışmamasının bazı nedenleri şunlardır:
- Küçük çocuklarda östaki borusu yeterince gelişmemiştir
- Geniz eti büyüklüğü ve iltihabı
- Burun, boğaz ve östaki borusunun iç tabakasının şişmesine ve tıkanmasına yol açabilen soğuk algınlığı veya alerji
- Östaki borusunun bir malformasyonu (nadir)
Herhangi bir çocukta SOM gelişebilirken, aşağıdaki risk faktörleri bu sıklığı arttırmaktadır:
- Sık üst solunum yolu enfeksiyonları
- Kreş ortamı
- Sırtüstü yatarken biberonla beslenmek
- Sigara içen birinin yanında olmak
- Anne sütü almama
- Kranyofasiyal anormallikler (örn. yarık damak)
Kulakta Sıvı Birikmesinin Belirtileri ve Bulguları
SOM belirtileri çocuktan çocuğa değişebilir ve yoğunluğu değişebilirken, yaygın semptomlar şunları içerir:
- İşitme kaybı, kulaklarda tıkanıklık hissi
- Konuşma gecikmesi
Kulakta Sıvı Birikmesine Tanı Konulması
Seröz otit tanısı muayene ile konur. Muayenede kulak zarı arkasında sıvı varlığı görülür. Sıvı bazen şeffaf ve düşük yoğunlukta olabilirken, bazen de koyu kıvamlı bir haldedir. Bu duruma “glue ear” ya da zamk kulak denir. Bu durum bir enfeksiyon artığından ziyade kulak mukozasının kendi salgıladığı sıvıdır ve herhangi bir ilaç tedavisine yanıt vermez. Zamanla bu sıvının neden olduğu negatif basınç zarda çökmeye neden olabilir.
Yapılacak bir timpanometri testinde orta kulakta negatif basınç izlenir ve uygulanan basınca rağmen zarda hareket olmadığı görülür. Buna ek olarak yapılacak bir işitme testinde (odyometri) sıvı varlığı ile uyumlu iletim tipi bir işitme kaybı saptanır.
Hastalığın Doğal Seyri
Kulaklarda biriken bu sıvı genellikle haftalar içinde kendiliğinden yok olur. Ancak hastaların %20’ sinde bu sıvı kalıcı hale gelebilir. Bu durumda hastaya bir tedavi yöntemi uygulanmalıdır.
İyileşmeyen tipte olan sıvılar zamk kulaklardır. Burada devamlı negatif basınç zarda çökmeye ve zaman içinde “kolesteatom” denen dış kulak yolu cildinin orta kulağa ulaşması nedeni ile ortaya çıkan, aynı bir tümör gibi içerideki dokulara tahribat verebilen tehlikeli bir oluşumun gelişmesine neden olabilir. Kolesteatomların gelişiminde hemen her zaman iyileşmeyen seröz otitler vardır.
İlaç tedavisi
Antihistaminik ve dekonjestan ilaçların herhangi bir yararı kanıtlanamamıştır. Bu nedenle ilaçla tedavisi mümkün değildir.
Cerrahi tedavi
Ne zaman ameliyat gereklidir:
- 3 ayı geçen sıvı varlığı
- Muayenede zamk kulak görünümü
- Zarda çökme ve yapısal değişiklikler
- İşitme kaybının 30 dB’i aşması
- 6 ay içinde 3, ya da yılda 4 kez orta kulak iltihabı geçirilmesi
Bu durumda kulağın havalanmasını sağlamak için ventilasyon tüpü yerleştirilir. Bununla birlikte genellikle geniz eti dokusu da beraberinde alınır. Operasyon genel anestezi altında yaklaşık 15 dakika sürer. Hastanede kalış gerekli değildir. Tüpler kulakta 6-12 ay arasında kalırlar ve işlevleri bittiğinde vücut tarafından kendiliğinden atılırlar. Ek bir problem oluşmadığı sürece (ki oldukça nadirdir) tüpler yerinden çıkarılmaz. Tüpler attıktan sonra tekrar sıvı oluşması çok seyrek görülür (%3-4) ve bu durumda yeniden tüp takılması gerekebilir. Çok çok ender vakalarda mastoidektomi denen büyük kulak ameliyatları iyileşmeyen sıvı birikimlerinde endike olabilir.
Ventilasyon Tüpü ile Yaşam
Tüpler havaya geçirgen olup, suya değildir. Dolayısı ile duş alma ya da yüzme esnasında ek bir su önlemine ihtiyaç yoktur. Tüp varlığında dalış yapılması tavsiye edilmez.
Tüplerin 3 ayda bir KBB hekimi tarafından kontrol edilmesi gereklidir.